နွလံုးသား ၿဖဴစင္ၾကယ္နွင့္ လူတြင္က်ယ္ ပုဂံသားေတြတို ့ ကိုယ့္အားကို ကိုယ္ယံုကိုးကာပါ့ ကိုယ္မ်ိဳးဂုဏ္ တမာန္တက္ေပလိမ့္ ဓားထက္တဲ့ပုဂံမွာ………
ဆရာေဇာ္ဂ်ီရဲ ့ ေရွးေခတ္ပုဂံၿပည္ ကဗ်ာေလးပါ။ ပုဂံသည္ ဘာသာတရားစည္ပင္မွု၏ ၿပယုဂ္ၿဖစ္သလို ဓားထက္ခဲ့ေသာ သာဓကမ်ား လည္း ရွိခဲ့ရာ သမိုင္း၀င္ေနရာေဒသၿဖစ္သည္။ ထိုေဒသအတြက္ ကၽြန္မတို ့ဂုဏ္ယူစရာ အမ်ားအၿပား ရွိသလို ကၽြန္မတို ့လက္ထက္တြင္ လည္း ဆက္လက္တည္တံ့ရန္ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားအေနၿဖင့္ တာ၀န္အမ်ားအၿပား ရွိေန ပါသည္။ ပထမ ပုဂံေခတ္သည္ သကၠရာဇ္ ၂၉ - ၂၆၆ ခုနွစ္ထိ လည္းေကာင္း ဒုတိယ ပုဂံေခတ္သည္ သကၠရာဇ္ ၂၆၆ - ၄၃၈ ခုနွစ္ထိ လည္းေကာင္း တတိယ ပုဂံေခတ္သည္ သကၠရာဇ္ ၄၃၈ - ၅၆၂ ခုနွစ္ထိ လည္းေကာင္း (၄င္းေခတ္တြင္ ထြန္ခ်စ္မင္း၏သား ေရႊအုံးသီးသည္ သကၠရာဇ္ၿဖိဳ၍ သကၠရာဇ္ကိုၿပန္လည္စတင္ခဲ့၏။ ထို ့ေၾကာင့္ သကၠရာဇ္ ၂ ခုနွစ္မွ ၂၀၈ ခုနွစ္ထိလည္းေကာင္း) စတုတၳ ပုဂံေခတ္သည္ သကၠရာဇ္ ၂၀၈ - ၇၃၀ ခုနွစ္ထိ လည္းေကာင္း ရပ္တည္ခဲ့သည့္ ပုဂံၿဖစ္သည္။ ေက်ာက္စာေၿမမ်ားထြန္းကားရာ ယဥ္ေက်းမွုအၿပည့္ၿဖင့္ ဂုဏ္ယူစရာ ပုဂံကို ေရွးၿမန္မာၾကီးမ်ား တည္ေထာင္ေပးခဲ့သည္။ ထိုပုဂံကို ကမာၻ ့အေမြအနွစ္စာရင္း၀င္ေဒသအၿဖစ္ သတ္မွတ္နိုင္ရန္ ေနာက္နွစ္တြင္ ေလ့လာမွုမ်ားၿပဳလုပ္နိုင္ မည္ဟု ခန္ ့မွန္းထားေၾကာင္း ယူနက္စကို ကမာၻ ့အေမြအနွစ္စင္တာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး မစၥတာ ေရာင္ကီးေရွာက ပုဂံ ေဒသနွင့္ ပက္သက္၍ ေၿပာၾကားထားသည္။ ပုဂံ ေညာင္ဦး ၿမင္းကပါတစ္၀ိုက္သည္ ဆြတ္ပ်ံ ့ဖြယ္ သာယာဖြယ္ အားတက္ဖြယ္မ်ားစြာကို ေပးစြမ္းနိုင္စြမ္းရွိ သည္။ လက္ညွိဳးထိုး မလြဲသည့္ ဘုရားေစတီမ်ားနွင့္ လွပစြာစီးဆင္းေနသည့္ ၿမစ္ၾကီး ဧရာ၀တီ။ ထိုအရာအားလံုးဟာ ကၽြန္မတို ့ပိုင္ဆိုင္ေသာအရာမ်ားလို ့ေတြးမိလိုက္ရုံၿဖင့္ ရင္တြင္းမွာ အားအင္မ်ားၿဖစ္လာရသည္။ ပုဂံအား ၁၉၆၆ ကတည္းက ကမာၻ ့အေမြအနွစ္စာရင္းတင္သြင္းနိုင္ေရးအဆိုကို တင္ထားခဲ့သည္။ ၁၉၉၇ တြင္ ပုဂံနွင့္ ပက္သက္သည့္ စီမံခန္ ့ခဲြမွုဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ားကို အက်ယ္တ၀င့္ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ကမာၻ ့အေမြအနွစ္ ေကာ္မတီက အစိုးရသို ့အေၾကာင္းၾကား ခဲ့ေသာ္လည္း အစိုးရဘက္မွ ၿပန္လည္ေပးပို ့ၿခင္းမရွိခဲ့ပါ။ ခုေတာ့ လိုအပ္ေသာ အဆင့္မ်ားကို ေနာက္နွစ္တြင္ အစိုးရက အၿပီးသတ္ လုပ္ေဆာင္နိုင္မည္လို ့ေမ်ွာ္လင့္ေၾကာင့္ မစၥတာေရာင္က ေၿပာၾကား ခဲ့သည္။ စင္စစ္ ပုဂံေဒသကို ကမာၻ ့အေမြအနွစ္စာရင္း၀င္ေရးတြက္ ဖြ ့ံၿဖိဳးမွုကို ထိန္းသိမ္းနိုင္ရန္နွင့္ ထိန္းသိမ္းရာတြင္ လည္း မူလအနွစ္သာရမပ်က္ ထိန္းသိမ္းနိုင္္ဖို ့လိုပါသည္။ ယူနက္စကို ညႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ မစၥ အရီနာဘိုကိုဗာ ကလည္း အံ့မခမ္းပုဂံကို တစ္ေန ့တၿခားလာေရာက္သူ မ်ားၿပားတိုးပြားလာေၾကာင္း၊ ထိုသို ့ေသာအေၿခအေနတြင္ ဖြံ ့ၿဖိဳး တိုးတက္မွုကို ေရရွည္ထိန္းသိမ္းနိုင္ေရးလိုအပ္သလို ခရီးသြားမ်ားကိုလည္း ေရရွည္ထိန္းသိမ္းနုိင္ရန္ အေရးၾကီးေၾကာင္း အၾကံေပးသြားခဲ့သည္။ ပုဂံၿမိဳ ့၏ အေရွ ့ေတာင္ဘက္တြင္ မို ့ေမာက္ၿမင့္မားေသာ တူရြင္းေတာင္ေၾကာရွိသည္။ ယခုအခါ ထိုတူရြင္း ေတာင္အနီးတြင္ ဟိုတယ္ဇုန္ေဖာ္ထုတ္ရန္ လ်ာထားေနသည္။ သို ့ေသာ္ ထိုေနရာသည္ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမွုနယ္ေၿမ အတြင္း တြင္ ရွိေနသည္။ ယခုလက္ရွိ ဟိုတယ္ ၇၅ လံုးရွိေသာ ပုဂံေဒသတြင္ ဧည့္သည္ မ်ားၿပားစြာ၀င္ေရာက္မွုအတြက္ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္ထားရေတာ့မည္ၿဖစ္သည္။ ဟိုတယ္ေတြ အေဆာက္အအံုေတြ ဘယ္လိုေဆာက္ေဆာက္ ေဒသရင္းကို ထိန္းသိမ္းရပါမည္။ သို ့မွသာ ပုဂံ ေဒသ၏ အလွကို ထိခိုက္ၿခင္းမွ ကာကြယ္နိုင္လိမ့္မည္။ ေၿမသင္းန ့ံတသင္းသင္းနွင့္ ပုဂံလမ္းေဟာင္းေလးမ်ားကို မထိ ခိုက္ေစခ်င္ပါ။ ထိုခ်စ္စရာလမ္းေလးမ်ားမွ ေရွးေဟာင္းလက္ရာမ်ားနွင့္ ေရွးၿမန္မာၾကီးတို ့၏ ကုသိုလ္ေတာ္ ဘုရားေစတီ မ်ားဆီသို ့ သင္သြားေရာက္နိုင္သည္။ တမာရိပ္၊ ထေနာင္းရိပ္၊ ကုကၠိဳရိပ္တို ့ၿဖင့္ သဘာ၀အလွတရားသည္ ပုဂံ၏အလွကို ထပ္မံပ႔ံပိုးေပးေနသည္။ ထို ပတ္၀န္းက်င္အလွမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္အသိကိုလည္း ေဒသခံမ်ားအပါအ၀င္ လာေရာက္လည္ပတ္သူမ်ားက ကူညီရန္ လိုပါသည္။ ထို ့အတြက္ စီမံခန္ ့ခဲြမွုေကာင္းလိုပါသည္။ ေထာင္စုနွစ္ေတြမ်ားစြာကုန္ဆံုးခဲ့ေသာ္လည္း ခ်စ္စရာ ၿမတ္နိုးရာ ရိုးရာယဥ္ေက်းမွုမ်ားက ယခုတိုင္က်န္ရိွေန သည္မွာ ဂုဏ္ယူစရာၿဖစ္သည္။ ေရွးၿမန္မာတို ့လက္မ်ားထဲမွ ေခၽြးေသြးတို ့ၿဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ သူတို ့၏ အိပ္မက္ ကမာၻၾကီးပုဂံကို ကၽြန္မတို ့ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းသြားရမည္။ ကၽြန္မတို ့ၿမန္မာလူမ်ိဳးမ်ား၏ ခ်စ္ေသာ ပုဂံကို အလွမပ်က္ သဘာ၀မပ်က္ ထာ၀ရတည္တံ့ေသာ ကမာၻ ့ အေမြအနွစ္ စာရင္း၀င္ေရးအတြက္ အားလံုးတြင္ တာ၀န္ရွိေနပါသည္။
 ဧပရယ္ေဆြေဆြ